Twórczość Jana Józefa Szczepańskiego bada możliwie najszersze przestrzenie aktywności ludzkiej, starając się, aby nasze pytania: w czym tkwi człowiek? - nie oderwały się od pytań: co tkwi w człowieku? Odchodząc stopniowo od fikcji fabularnej ku osobistym obserwacjom czyni z nich pisarz materiał eseistycznej refleksji, skupionej wokół przejawów współczesnego kryzysu moralnego. Jego źródeł dopatruje się zarówno w świadectwie wojny i faszyzmu, jak i w destrukcyjnych skutkach rozwoju cywilizacji. Diagnoza tej sytuacji oraz credo pisarskie zawarte są w zbiorze esejów o Conradowskiej proweniencji - "Przed nieznanym trybunałem".